Tarihi Yalılar: Boğaz’ın Sakinleri

Dünyanın en güzel şehirlerinden olan İstanbul’u Asya ve Avrupa olarak ikiye bölen, 32 kilometre uzunluğunda, Marmara’yı Karadeniz’e kavuşturan, her köşesi ayrı bir eşsizlikte olan Boğaz’ı ziyaret edeceğiz bu yazımızda. Yalnızca mavisiyle ya da üzerine doğan güneşi ile değil; iki yanına inci gibi dizilmiş tarihi yalılarıyla da gece veya gündüz fark etmeksizin bizleri büyülüyor burası.

Eskiden Boğaz’ın kıyıları balıkçı köyleri olduğu için, kıyıdaki birçok yerleşim yeri hala sonunda bir “-köy” eki taşıyor ve buralarda bulunan yalıların da kendi içlerinde bir sistemi olduğu söyleniyor. Devlet erkanının sahip olduğu yalılar çoğunlukla kırmızı veya sarı renkli toprakboyası da denilen bir renkte, açık renkliler Müslümanlara ait, gri renkte olanlar ise Müslüman olmayanlar tarafından inşa edilmiş deniyor.

Boğaz kıyısı için modern ve eskinin bir arada bulunduğunu ve yaşamın bir tık daha pahalı olduğunu söyleyebiliriz. Bunda eski ihtişamlarından hiçbir şey kaybetmemiş ve dünyanın en pahalı mülkleri arasında yer alan tarihi yalıların payı oldukça büyük. Gelin İstanbulluların vapurla her önlerinden geçtiklerinde güzelliğine hayran kaldıkları yalıları tanıyalım birlikte. Herkese keyifli okumalar!

Ahmet Fethi Paşa Yalısı – Namı diğer Pembe Yalı

Üsküdar-Kuzguncukta, Paşalimanı tarafında yer alıyor bu muhteşem yalı. Kim tarafından veya tam olarak ne zaman ve ne için inşa edildiği günümüzde de bilinmiyor. Fakat Sultan Abdülmecid’in kızı Atiye Sultan ile evli olan Ahmet Fethi Paşa’ya ait olduğuna inanılıyor. Ahmet Fethi Paşa yalısını öyle nizamlı, öyle hoş dekore etmiş ki kendisine Dolmabahçe Sarayı’nı dekore etme görevi tahsis edilmiş. Dönemin gerekçesi olarak Haremlik ve Selamlık şeklinde ikiye bölünen yalı tam bir klasik Osmanlı mimarisi örneği. 18 odası, iki büyük salonu ve kar beyazı dış duvarları ile Boğaz gezinizde gözünüze direkt çarpacak yalıya selam vermeden geçmeyin.

Esma Sultan Yalısı

Sarkis Balyan tarafından yapılan yalı Boğaz Köprüsü ve Ortaköy Caminin hemen yanı başında bulunuyor. Tarihi 18. Yüzyıla dayanan yalı, Sultan Abdülaziz’in kızı Esma Sultan için bir düğün hediyesi olarak yaptırılmış. Ölümüyle birlikte kız kardeşi Cemile Sultan’a verilmiş. 1918’de Ortodoks Hristiyanlar için bir okul, 1922 yılında da tütün deposu olarak kullanılmış. 1975’te büyük bir yangında hasar gören yalıyı yaklaşık yirmi yıl kadar sonra The Marmara otel grubu satın alarak restorasyonunu gerçekleştirmiş. 2001 yılından beri ziyaretçilere de açık olan yalı, gerçeğe uygun bir şekilde restore edildiği için eski görkeminden hiçbir şey kaybetmemiş.

Küçüksu Kasrı

Üsküdar – Beykoz yolu üzerinde görebilirsiniz Küçüksu Kasrı’nı. Sultan Abdülmecit’in emri ile yazlık saray olarak yaptırılmış. Sonrasında da pek çok sultan tarafından huzurlu atmosferi sebebi ile bir dinlenme mekânı olarak tercih edilmiş. İçindeki mobilyaları, tabloları, halıları, her bir detayı ayrı güzellikte olduğundan Cumhuriyet döneminde müze olmasına karar verilmiş.

Yılanlı Yalı

Bebek ve Rumeli Hisarı arasında bulunan yalı Osmanlı mimarisinin en önemli örneklerinden biri kabul ediliyor. 1964’te yangında hasar görmüş, 1989’da kısmen restore edilmiştir. Efsaneye göre ismi şu hikâyeden geliyor: Sultan II. Mahmut bir Boğaz gezisinde yalıyı fark ediyor ve satın almak istiyor. Hemen yanı başında bulunan Mehmet Musahip Efendi de yalıyı istediğinden Sultan’a yalının önündeki kayalıkların yılan dolu olduğunu ve bu yılanların yalıya da musallat olacağını söylüyor, böylelikle Sultan yalıdan vazgeçiyor.

Sait Halim Paşa Yalısı

Yeniköy civarında, doğu ve batının estetik anlayışını bünyesinde toplamış harika bir mimariye sahip Sait Halim Paşa. Hemen önündeki aslan heykelinden dolayı Aslanlı Yalı olarak da biliniyor. Günümüzde de birçok etkinliğe ev sahipliği yapıyor: resepsiyonlar, düğünler, konferanslar, galalar, özel organizasyonlar ve daha birçok farklı etkinlik!

Yalının ismini aldığı Sait Halim Paşa, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın torunuymuş. Bu benzersiz yalı da dededen toruna hediye edilmiş.

Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı

Beykoz – Anadoluhisarı’nın kuzeyinde bulunan bu yalı Boğaz’ın hala ayakta olanları içinde en eskisi. 1699’da inşa edilen yalı dönemin Sadrazamına aitmiş. Günümüze kadar yalnızca Selamlık kısmının divanhanesi ayakta kalabilmiş. Haremlik kısmı ile Osmanlı – Rus savaşında Balkan göçmenleri misafir eden yalı, o dönemde büyük hasar almış sonrasında çıkan bir yangında da tamamen yok olmuş.

Köprülü Yalı, Kızıl Yalı ve Direkli Yalı olarak da biliniyor yapı. Tarihini gözlerinizle görebildiğiniz Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı Osmanlı mimarisi ve yaşam tarzı ile çok şey söylüyor bizlere.

Abud Efendi Yalısı

Dolmabahçe’ye benzerliği ile meşhur yalıyı Saray’ı da tasarlamış olan, Osmanlı hanedanları için sayısız mülk yapmış meşhur Balyan ailesinin ünlü mimarı Garabet Balyan tarafından 1835 ve 1855 yılları arasında inşa edilmiştir. Kandilli taraflarında bulunan ve televizyon dizilerinde de karşımıza çıkmış olmasından dolayı turist ilgisi de çeken yalı şu an özel mülk statüsünde.

Yusuf Ziya Paşa Yalısı

Bir diğer adıyla Perili Köşk! Sarıyer’de Marmara ve Karadeniz manzarasına eşlik eden yalının yapımına 1910’larda başlanıyor. Fakat 1914’te Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle birlikte inşaat işçileri askere gönderiliyor böylelikle yalının yapımına ara veriliyor. Yalnızca zemini tamamlanan yalıya Perili Köşk denmesinin sebebi de bu. Günümüzde Borusan Modern Müzesi olarak kullanılıyor yalı.