Mali’deki Kerpiç Camii: Cenne Ulu Camii

​Mali ya da resmi adıyla Mali Cumhuriyeti, 15 milyonluk nüfusu ile Afrika kıtasının en büyük yedinci ülkesi konumundadır. Batı Afrika’da yer alan ve denize kıyısı olmayan Mali, Fildişi Sahili, Cezayir ve Gine’ye olan komşuluğu nedeniyle de bölgenin en turistik ülkelerinden biridir.

Mali’deki Kerpiç Camii Cenne Ulu Camii ve Ritüeli

Mali’nin başkenti Bamako’nun kuzeyindeki Mopti bölgesi, dünyanın en ilginç yapılarından birine ev sahipliği yapmaktadır. Cenne Büyük Camii işte bu yapılardan biri.

Alışılmışın dışında olarak öncelikle bir saray yapısı olarak düşünülen Büyük Camii, Timbuktu’ya giden ticaret rotası üzerinde yer almaktaydı. 13. yüzyılda görülen ilk İslam izleriyle birlikte bölgeye has bir malzemeyle inşa edildiğinden, aynı zamanda Mağrib mimarisinden de özellikler taşıyordu.

1834 yılında şehir işgal edildikten sonra yıkım kararı alınan ve daha sonra 1896 yılında yeniden yapılan cami, tüm orta çağ boyunca İslam’ın öğretildiği en önemli mekanlardan biri olarak diğer dini yapılara öncelik etti, binlerce kişi Kur’an eğitimini burada tamamladı.

Dünyanın topraktan yapılan en büyük kerpiç yapısı Cenne Ulu Camii, UNESCO Dünya Miras Komitesi tarafından koruma altına alınan saraylardan biridir. Kerpiçten yapılmasına rağmen 700 yıldır ayakta duran sağlamlığı ve sadeliği ile giden ziyaretçilerini ihtişamı ile etkilemeye, halkı içinse kutsal bir yapı olmaya devam ediyor.

Cami, Cenne Faray adı verilen geleneksel bir yağ ile karıştırılan Cenne toprağının samanla karıştırılarak kerpiç haline getirilmesiyle inşa edilmiş. Banco adı verilen silindirik sürunları ve duvarlarına monte edilmiş yüzlerce odun parçası, yağmur zamanında bir onarım iskelesi görevi yaparken aynı zamanda yapının tek dekoratif unsuru konumunda.

Batı Afrika’nın en büyük şehirlerinden Cenne’de, 13. yüzyıldan beri bizimle olan bu yapı, %80’den fazlası Müslüman olan bir şehir için fazlasıyla büyük bir anlam ifade ediyor.  Görünüş olarak konik biçimli sarmal kademeli minarelere sahip bu yapı dinsel bir temaya sahiptir. Camiinin dekoratif olarak dış cephesinde sıra odunlar ile çevrelenmiş, profesyonel havalandırma sistemi mevcuttur. Camideki her bir havalandırma borusu Kuran’daki bir ayeti temsil etmektedir. Yine aynı şekilde, yapımında Kuran’ı Kerim’de Allah’ın her 99 adına karşılık bir kolon yapılmıştır, bu da yüzyıllardır gelen sağlamlığının temeli olarak inanılmaktadır.

Her Yıl Topraklanan Camii

Yağmur mevsiminden hemen sonra, nisan ya da mayıs ayları, oldukça ilginç bir ritüele sahne olmaktadır.

Bu kutsal camii her yıl düzenlenen bir ritüele sahiptir. Şehirde yaşayan duvar sıvacıları, her yıl duvarı tekrardan toprakla kaplamak için bir araya gelip bir plan oluştururlar ve bütün şehre gün ve saat verirler. Bu ritüeli yapmanın amacı Afrika’nın sıcaklığından kurumuş ve ufalanmaya başlayan Cenne Ulu Camii’yi uzun yıllar daha hayatta bırakabilmektir.

Yenileme günü geldiğinde ise Mali’deki her yaştan insan, camiyi yenilemek için bir araya gelir, en önemli rekabet duvar sıvacıları arasında gerçekleşir. Halk arasında minarelerden en uzun ve en büyük olanı sıvamak bir onur kaynağı olduğundan, yenileme başladığı anda sıvacılar arasında bir yarış meydana gelir. Odunlar aracılığı ile en tepeye en hızlı şekilde çıkan sıvacı, bu onura erişir ve bütün yıl boyunca adından gururla söz ettirir. Sabah 5’ten akşam saatlerine kadar süren bu ummalı çalışmada kadınlar nehirden su taşır, küçük çocuklar sıvaya yardım eder, yetişkin erkekler ise duvarları boydan boya sıvar. Ritüelin bitiminde ise beraber dua edilir ve kutlama yapılarak, bu gurur ödüllendirilir.

İçinde ve avlularında elli bin kişinin aynı anda namaz kılabildiği bu muazzam caminin yok olmaması için şehir halkının bu girişimleri gerçekten takdire şayan. Bu mimari tarzının da bir ismi var; Sahil Sudanez deniyor.