Alaçatı'nın Muadili: Tirilye

Tıpkı Alaçatı’da olduğu gibi buraya sadece denize girmek için gelenler hüsrana uğruyor. Eşsiz sokakları, tarihi, atmosferi ve cazibesi tam anlamıyla insanı büyülemekte. Buranın sokaklarından Misyalılar da geçti, Romalılar da. Bizanslılar manastır yaptı, Türkler cami. Gerek zeytinlerinin tadındaki mana, gerekse de masmavi denizinin yaz aylarındaki esintisi; ama en cazibi kesinlikle, korunabilmiş kendine özgü sokakları. İşte Bursa'nın Tirilye'si tam anlamıyla böyle bir yer. Tabi isterseniz Zeytinbağı da diyebilirsiniz. Çok uzatmadan bu harika şehrin tanıtımı için sizleri sıkmadan yazımızın can alıcı kısımlarına geçmek istiyoruz, iyi okumalar dileriz.

Süpürülen Yerlerinde Medeniyet Parlıyor

Alaçatı’nın Marmara’daki ikizi olan Tirilye’de Antik Yunan, Roma ve hatta belirgin bir biçimde Bizans ve Osmanlı izleri görülebilir. Yılların eskitemediği Tirilye, tıpkı Alaçatı gibi geleneksel taş evleri, Rum Kiliseleri ve tarihi açıdan neredeyse hiç bozulmamış halen işlek ve kullanışlı sokakları bünyesinde barındırmaktan oldukça gururlu .

İsminin Bizans döneminden kalma olduğu ve Trigleia’dan geldiği üzerine düşünülüyor. Burası Orta Çağ’ın Marmara bölgesindeki değerli yerleşimlerinden biri olması Bizans kültürünün fazlasıyla hissedilmesini de beraberinde getiriyor. Bizans’ın kadim şehirlerinden Tirilye, Medikion Manastırı, sonradan Tirilye’nin simgesi olan Fatih Camii’ye dönüşecek Aya Todori, Aya Sotiri, Aya Yorgi gibi kiliselerin daha fazlasına, yıllar geçmesine rağmen halen sahip.

20. Yüzyılın başlarına kadar bu Orta Çağ’dan kalma oturmuş Rum kültürü fazlasıyla hakimdi. Bu kültür, Osmanlı dönemi esnasında civarda ikamet eden Rumları bünyesine çekmiş ve 1922’ye kadar buradaki en baskın kültür olmuştu.

Burası ne kadar Rum Topluluğun meskeni olduysa da Osmanlı Kültürü’nden de hatrı sayılır miraslar bugüne kadar gelmiştir. Örneğin, Fatih Camii’nin hemen yanındaki Osmanlı Hamamı ve birçok değerli Çeşme bu kültürü bugün halen yaşatmakta.

12. Yüzyılda, bugün Fatih Camii diye bildiğimiz, Aya Todori Kilisesi’nde bir pazar günü ağzına kadar bu kasabalı halkla dolu kilisede ayin yapıldığını düşünün. Rahiplerinden birinin etrafa tuttuğu tütsünün kokusu bile ne bu yapının duvarlarından ne de şehrin havasından ayrılmış değil. Tıpkı binlerce yıl önce buradaki tapınaklara Romalı halkın büyük bir umutla adadıkları kurbanın, Türklerin Fatih Camii’de kılınacak Cuma namazı öncesi temizlendiği, abdest aldığı Osmanlı Hamamı’ndaki sabunların kasabaya sinmiş ve ayrılmaya pek niyetleri olmayan kokuları gibi.

Alaçatı’nın Marmara’daki Temsilcisi

Alaçatı’yla ortak yönleri güzel bir denize, korunmuş geleneksel taş evlere, eski bir Rum ahaliye sahip olması değil elbet. 1922’de Trilye’ye veda eden Rum’ların, Yunanistan’a gittiğinde kurdukları şehrin adının “Yeni Tirilye”  anlamına gelen “Nea Tirilya” olması da bu benzerliği güçlendiriyor. Çünkü aynı vesileyle Yunanistan’a göçen Alaçatılı Rumlar da kurdukları yerleşim yerine, yıllarını geçirdikleri ve unutamadıkları kasabanın ismini taşıyarak “Nea Alatsata” olarak kaydettirmişlerdi. Sadece Alaçatı ve Tirilye arasındaki benzerlik bunlarla da sınırlı değil. 2014’te Belde statüsünden kaldırılan ve mahalle statüsüne getirilen bu iki yer de bağlı oldukları ilçelerin en turistik bölgeleri olarak görülür. Zira Alaçatı bugün bu nüfusla ayrı bir ilçe olmaya gidecek kadar büyüyor. Bu kaderi Tirilye de paylaşacak mı, bunu önceden kestirmek elbette kolay değil.

Tirilye’nin İsimlerle Mücadelesi

Tirilye son 100 yıl içinde 3 farklı isimle tanındı. 1909’da II. Abdülhamid’i tahttan indirilmesinde önemli rol oynayan Mahmut Şevket Paşa’nın ismini bile aldı Tirilye. Lakin ahali Mahmut Şevket Paşa ismini kolaylıkla benimseyemedi ve söylerken zorlandı. Haliyle evlerinin ismini alışmış oldukları şekilde söylemeye devam ettiler. 1963 yılında buranın alamet-i farikası olan zeytininden ötürü Zeytinbağı ismini alsa da yarım asır sonra tekrardan Tirilye adını almıştır. 

Büyükşehirlerden Yapılacak En Güzel Kaçamak Rotası

Bu konuda da Alaçatı’yla aynı ortak yönü paylaşan Tirilye, Marmara’nın etrafındaki sanayi yükünün ve bilhassa İstanbul’un getirdiği yorgun yaşama bir süreliğine yeter diyerek kaçamak yapmak için en cazip rotasyonlardan biri oldu haliyle. Yazın oldukça turist akınını uğrasa da esnaf buna hazırlıklı değil ne yazık ki. Bu yüzden servislerde aksamalar görmek mümkün olduğu için buna hazırlıklı olunarak gidilmesi gerekir. Çünkü burası ne kadar Alaçatı’nın ikizi olsa da Alaçatı gibi bir marka haline gelebilmiş değil henüz. Hala içindeki o kasabayı yaşatmakta ısrarlı Tirilye. Uygun bir zamanda gezildiğinde insanda adeta sakinleştirici etkisi yaratan Tirilye’de yapılacak en güzel aktivite de sanırım bu eşsiz sokaklarda salınıvermek. Aralara ne kadar beton binalar serpiştirilse de yine bu beton binaları görmezden gelebileceğiniz kadar o atmosferi yaşamanız mümkün. Çamlı Kahve’de serin bir yaz sabahında zeytin ağaçlarının altında kahvaltı etmek, yöredeki Akdeniz ikliminin tadına varmaktır.

Buraya uğrayıp da barbun yemeyen, oldukça pişman oluyor. Tarih boyunca buranın barbun o kadar meşhurmuş ki yemeyen bir pişman. Hele ki beraberinde mezeleriyle rakı içmek burada vazgeçilmez bir hal alıyor. Kaçamağın en şahane hali bu olsa gerek.

Bir de Akdeniz ve Ege’ye özgü vazgeçilmezlerden birinden burada kaçmanız pek olası değil. zeytin ve zeytin ürünlerinin dükkanları her yeri donatmış halde. Sonuçta boşuna Zeytinbağı ismini almadı Tirilye.

Söylentilere göre Tirilye ismi, Bizans döneminde Hıristiyanlığa freski sokmak isteyen ve neticesinde sürgüne gönderilen 3 rahipten geliyor. Buraya edilen sürgünler dünyanın en tatlı nimeti olsa gerek.